Gospodarka cyrkularna w budownictwie – jak zmniejszyć ilość odpadów od samego projektu?

Tak jak w wielu sektorach gospodarki, tak i w budownictwie wdrażane są od lat rozwiązania, które mają służyć tak zwanej gospodarce cyrkularnej. Jest to taki model gospodarowania, w którym za cel obiera się to, aby surowce, produkty i materiały pozostawały jak najdłużej w obiegu, a jednocześnie aby zminimalizować ilość odpadów. Tym sposobem, zamiast do nadmiernego zużycia zasobów naturalnych i zwiększającej się ilości śmieci, z których znaczna część trafia na składowiska, prowadzi się do czegoś zupełnie odwrotnego. Mowa o maksymalnym wykorzystaniu surowców, ograniczeniu powstawanie kolejnych śmieci i zapewnieniu możliwości ponownego użycia elementów w przyszłości. Innymi słowy, odpady traktuje się jako zasoby – przetwarza się je na nowe produkty lub surowce. W branży budowlanej takie podejście jest jak najbardziej realne. O efektywnych zasadach cyrkularnego gospodarowania (inaczej gospodarki o obiegu zamkniętym) można zacząć już na etapie projektowania, a następnie wprowadzając kolejne procedury wspomagające efektywny odzysk surowców wtórnych.

Zasady gospodarki cyrkularnej w budownictwie

Aby realizować model gospodarki cyrkularnej w branży budowlanej trzeba do procesu budowania podejść holistycznie. Zaczyna się to już w momencie pierwszego szkicu projektu, kiedy to pod uwagę bierze się wykorzystanie materiałów ekologicznych, energooszczędnych bądź nadających się do recyklingu. Również i rozbiórka może być zgodna z zasadami obiegu zamkniętego, kiedy to można wykorzystać gruz jako surowiec wtórny. Najważniejsze zasady obejmują m.in.:

• projektowanie z myślą o minimalnej ilości odpadów i łatwym demontażu
• wykorzystywanie materiałów pochodzących z recyklingu i bioproduktów, np. kruszyw z odzysku, certyfikowanego drewna FSC itp.
• wprowadzanie prefabrykacji i konstrukcji modułowych
• optymalizację zużycia materiałów przy wsparciu narzędzi cyfrowych (takich jak BIM)
• segregację odpadów budowlanych umożliwiającą efektywne odzyskiwanie surowców po rozbiórkach lub wyburzeniach

Każda z tych zasad realnie przyczynia się do redukcji ilości odpadów budowlanych. Efekt? Mniej odpadów już na etapie produkcji i montażu, większe szanse na ponowne użycie komponentów po zakończeniu życia budynku, a tym samym znaczne ograniczenie strumienia odpadów trafiających na składowiska.

Jak ograniczać odpady już na etapie projektowania?

Myślenie o gospodarce cyrkularnej powinno zaczynać się już przy tworzeniu koncepcji budynku. Kilka sprawdzonych strategii to:

1. Modelowanie BIM i cyfrowa optymalizacja
   Cyfrowy system BIM to niczym bardzo inteligentna, elektroniczna, trójwymiarowa makieta budynku, która zawiera kształt, wygląd i wszystkie informacje o użytych materiałach, wymiarach, instalacjach czy kosztach. System rozpoznaje przykładowo, z czego ma być zbudowana ściana, jakiej ma być grubości i jakie ma wykazywać właściwości – i tak z każdym elementem budowanego obiektu. Model udostępniony jest wszystkim ekspertom działającym nad projektem, dlatego też pracują oni na tych samych, zawsze aktualnych danych, co pozwala unikać błędów i marnowania materiałów. Architekci, inżynierowie lub wykonawcy mogą precyzyjnie zaplanować każdy etap inwestycji poprzez dokładne obliczenie ilości potrzebnych materiałów i wykrycie kolizji projektowych jeszcze przed rozpoczęciem budowy.
2. Prefabrykacja i modułowość
   Produkcja elementów w zakładach prefabrykacji pozwala ograniczyć odpady, przyspiesza prace i umożliwia ponowne wykorzystanie modułów przy kolejnych inwestycjach. Prefabrykacja zakłada,że przykładowa ściana betonowa powstaje w fabryce, przyjeżdża gotowa i jest montowana z użyciem dźwigu. Prefabrykaty można łatwiej zdemontować i ponownie wykorzystać niż konstrukcje monolitowe.
3. Standaryzacja i koordynacja wymiarowa
   Założenie jest takie, aby tak poprowadzić projekt, żeby elementy budowlane, takie jak płyty, panele czy belki, miały z góry ustalone, powtarzalne wymiary. Robi się to po to, aby na budowie nie trzeba ich docinać ani przerabiać, co oszczędza czas, zmniejsza ilość odpadów i obniża koszty. To obok prefabrykacji i modułowości kolejne udogodnienie, które oszczędza materiały, redukując odpady. Jeśli wszyscy pracują na tych samych wymiarach i specyfikacjach, można uniknąć zbędnych transportów, poprawek i marnowania materiałów.
4. Projektowanie z myślą o demontażu
   Już na etapie projektu przewiduje się, jak elementy będą montowane i demontowane. Unika się trwałych połączeń wykluczających bądź utrudniających ponowne użycie (np. zalewania elementów betonem bez potrzeby). Przy modernizacji czy rozbiórce elementy te można wówczas odzyskać w całości.
5. Materiały o niskim wpływie na środowisko
   Materiały o stosunkowo niskim wpływie na środowisko to takie, które powstają z surowców odnawialnych lub pochodzą z recyklingu. Coraz częściej w budownictwie wykorzystuje się np. cegły z rozbiórek, stal z odzysku czy beton wzbogacony popiołami lotnymi. Ich zastosowanie zmniejsza eksploatację zasobów naturalnych. Decydując się na profesjonalny wywóz gruzu sprawić można, że beton i cegły trafią do oczyszczalni, a potem do kruszarni, gdzie zostaną zamienione na kruszywo odpowiedniej frakcji i wykorzystane ponownie.
6. Planowanie długiego cyklu życia budynku
   Strategia ta polega na takim projektowaniu obiektów, aby mogły służyć przez wiele dekad i łatwo dostosowywać się do zmieniających się potrzeb użytkowników. Oznacza to m.in. tworzenie przestrzeni, które można w przyszłości przebudować, podzielić, połączyć lub rozbudować bez konieczności wyburzania dużych fragmentów konstrukcji. Mile widziane są elastyczne rozwiązania, np. modułowe układy ścian czy uniwersalne instalacje, pozwalające zmieniać funkcję budynku przy minimalnym nakładzie pracy i materiałów.

Praktyczne zastosowania gospodarki cyrkularnej

Jak wygląda zastosowanie gospodarki obiegu zamkniętego w praktyce?

1. Recykling odpadów

Kruszywa z rozbiórek, zamiast trafiać na wysypiska, mogą być przetwarzane i używane jako składnik do produkcji betonu lub jako podbudowa dróg lub jako składnik cement. Jako Gruzownik sami możemy pochwalić się na terenie naszego zakładu kruszarnią, która idealnie wpisuje się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym. Wynajmując u nas kontener na gruz możesz dołożyć swoją cegiełkę do tej ważnej sprawy, jaką jest odzysk surowców.

2. Prefabrykacja

Budynki wykonane w technologii prefabrykowanego szkieletu drewnianego to popularne rozwiązanie na przykład w Skandynawii, w Polsce coraz bardziej zyskuje swoich zwolenników. Z kolei w dużych obiektach komercyjnych czy biurowych wykorzystywane są prefabrykowane stropy i płyty podłogowe z betonu sprężonego. Ich zaletą jest szybki montaż i znaczne ograniczenie ilość odpadów betonowych na budowie.

3. Adaptacja starych budynków

Zamiast wyburzać stare obiekty, coraz częściej stawia się na ich adaptację i rewitalizację. Przekształcanie starych magazynów, hal produkcyjnych czy nawet budynków mieszkalnych na nowoczesne biura lub mieszkania nierzadko staje się trendem w architekturze.

Warto pamiętać, że profesjonalny wywóz śmieci budowlanych, w tym gruzu, jest nieodłącznym elementem gospodarki cyrkularnej, czyli o obiegu zamkniętym. Zapewniamy odbiór odpadów, ale również ich transport do punktów recyklingu, gdzie możliwy jest odzysk wartościowych surowców. Posiadamy też kruszarnię. Przy dużych inwestycjach firmy budowlane stosują także tymczasowe punkty przetwarzania na placach budowy, dzięki czemu odpady są segregowane i przygotowywane do ponownego użycia jeszcze przed opuszczeniem terenu budowy.

Źródła:

• https://pure.bond.edu.au/ws/portalfiles/portal/84352537/AM_Waste_minimisation_strategies_at_the_design_phase.pdf
• https://build-up.ec.europa.eu/en/resources-and-tools/publications/circular-economy-principles-and-how-design-buildings
• https://www.molok.com/pl/blog/projektowanie-z-myślą-o-recyklingu-w-budownictwie